Open Mond Gedrag (OMG): Een onzichtbare epidemie die de gezondheid en ontwikkeling van kinderen (en volwassenen) bedreigt

Open mond gedrag (OMG) is een fenomeen dat, hoewel vaak over het hoofd gezien, wijdverbreid is onder jonge kinderen. Dit gedrag houdt in dat een kind vaak met de mond open ademt, vooral tijdens rustmomenten zoals slapen of tv kijken. Hoewel het misschien onschuldig lijkt, kan OMG ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid, de ontwikkeling en het welzijn van kinderen. Professionals die dagelijks met kinderen werken – zoals onderwijzers, kinderopvangmedewerkers, tandartsen, logopedisten en medewerkers van consultatiebureaus – spelen een cruciale rol in het herkennen en aanpakken van dit probleem. Dit artikel biedt een diepgaand overzicht van OMG, de oorzaken, gevolgen en mogelijke interventies.

Wat is Open Mond Gedrag?

Open mond gedrag verwijst naar de gewoonte van kinderen om hun mond open te houden, vaak gepaard met mondademhaling in plaats van ademhalen door de neus. Neusademhaling is de natuurlijke en gezondere manier van ademen, omdat de neus de lucht filtert, verwarmt en bevochtigt voordat deze de longen bereikt. Bij mondademhaling worden deze functies omzeild, wat kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen. Kinderen met OMG kunnen worden opgemerkt doordat ze tijdens rustige momenten, zoals het kijken naar televisie of slapen, hun mond open houden, wat erop wijst dat ze niet door hun neus ademen.

Oorzaken van Open Mond Gedrag

Er zijn diverse oorzaken die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van OMG bij kinderen. Het is essentieel dat professionals deze oorzaken herkennen om tijdig in te grijpen en verdere complicaties te voorkomen.

1. Chronische Neusverstopping: Veel kinderen ontwikkelen OMG door een chronische neusverstopping, vaak veroorzaakt door allergieën, verkoudheden of sinusitis. Wanneer de neusgangen geblokkeerd zijn, kunnen kinderen moeite hebben om door hun neus te ademen, waardoor ze een gewoonte ontwikkelen om door de mond te ademen.
2. Vergrote Adenoïden en Amandelen: Adenoïden en amandelen spelen een belangrijke rol in het immuunsysteem van jonge kinderen, maar als ze vergroot raken, kunnen ze de luchtwegen blokkeren. Dit dwingt kinderen om door hun mond te ademen, wat vooral ‘s nachts kan leiden tot snurken en slaapapneu, en kan bijdragen aan OMG.
3. Anatomische Afwijkingen: Sommige kinderen hebben anatomische afwijkingen, zoals een afwijkend neustussenschot (deviated septum) of een smalle kaak, die de luchtstroom door de neus kunnen belemmeren. Dit maakt het moeilijker om door de neus te ademen en bevordert mondademhaling.
4. Gedragsmatige Gewoonten: Langdurige gewoonten zoals duimzuigen of het gebruik van een fopspeen kunnen leiden tot een lage tongpositie in de mond, wat de mond open houdt en mondademhaling bevordert. Deze gewoonten kunnen structurele veranderingen in de mond en kaak veroorzaken die OMG in stand houden.
5. Spierzwakte: Slappe mondspieren kunnen ervoor zorgen dat de mond open blijft. Dit probleem komt vaak voor bij kinderen die niet genoeg tijd besteden aan activiteiten die de mondspieren versterken, zoals kauwen op stevig voedsel.

De Gevolgen van Open Mond Gedrag

Het is van groot belang dat professionals die met kinderen werken, zich bewust zijn van de verstrekkende gevolgen van OMG. Deze reiken veel verder dan alleen ademhalingsproblemen en kunnen invloed hebben op de algehele ontwikkeling en het welzijn van het kind.

1. Gezondheidsproblemen: Mondademhaling zorgt ervoor dat kinderen koude, droge en ongefilterde lucht inademen, wat kan leiden tot een verhoogd risico op luchtweginfecties zoals keelpijn, oorontstekingen, en chronische amandelontstekingen. De neus fungeert normaal gesproken als een filter voor bacteriën, virussen en andere schadelijke deeltjes in de lucht. Door mondademhaling wordt deze beschermende functie omzeild, wat leidt tot een verhoogde kans op ziekten.
2. Tandheelkundige problemen: Een van de meest zichtbare gevolgen van OMG is de impact op de tandheelkundige gezondheid van het kind. Door mondademhaling kunnen de speekselklieren niet voldoende speeksel produceren om de mond vochtig te houden, wat leidt tot een droge mond en een verhoogd risico op tandbederf en tandvleesaandoeningen. Daarnaast kan de druk van een laag gepositioneerde tong leiden tot malocclusie, waarbij de tanden niet goed op elkaar aansluiten, wat orthodontische behandelingen zoals beugels noodzakelijk maakt.
3. Veranderingen in gezichtsstructuur en houding: Langdurig mondademen kan de gezichtsontwikkeling en houding van een kind beïnvloeden. Dit staat bekend als “adenoïd gezicht” of “long face syndrome”, en omvat kenmerken zoals een smal gezicht, prominente bovenlip, teruggetrokken kin en een hoog, smal gehemelte. Deze veranderingen kunnen blijvend zijn en de behoefte aan orthodontische ingrepen vergroten.
4. Slaapproblemen: Mondademhaling is vaak geassocieerd met slaapstoornissen zoals slaapapneu. Dit komt omdat de luchtwegen makkelijker kunnen instorten wanneer een kind door de mond ademt, vooral als er sprake is van vergrote amandelen of adenoïden. Slaapapneu kan leiden tot fragmentarische slaap, vermoeidheid overdag, en concentratieproblemen, wat de schoolprestaties negatief kan beïnvloeden.
5. Gedrags- en leerproblemen: Er is een groeiend aantal onderzoeken dat een verband aantoont tussen mondademhaling en gedragsproblemen bij kinderen, zoals symptomen die lijken op ADHD. Dit komt mogelijk door de invloed van slechte slaapkwaliteit op het gedrag en de cognitieve functies van het kind. Bovendien kan chronische vermoeidheid als gevolg van slaapstoornissen leiden tot prikkelbaarheid, concentratieproblemen en verminderde schoolprestaties.
6. Problemen met spraak en eten: Mondademhaling kan de spraakontwikkeling van een kind beïnvloeden, wat leidt tot onduidelijke spraak en articulatieproblemen. Bovendien kan het kauwen en slikken moeilijker worden, omdat de mondspieren niet optimaal functioneren. Dit kan ertoe leiden dat kinderen slordig eten en moeite hebben met de juiste voedselinname, wat hun voedingsstatus kan beïnvloeden.

Diagnose en herkenning van Open Mond Gedrag

Voor professionals die met kinderen werken, is het cruciaal om OMG vroegtijdig te herkennen en aan te pakken. Hier zijn enkele signalen waar professionals op moeten letten:

1. Fysieke Observaties: Let op kinderen die hun mond open hebben tijdens rustige activiteiten zoals lezen, schrijven of tv kijken. Let ook op tekenen zoals een droge mond, gebarsten lippen, slechte adem (halitose), en kwijlen tijdens het slapen.
2. Gedragsindicatoren: Kinderen die vaak moe zijn, concentratieproblemen hebben, of gedragsproblemen vertonen, kunnen mogelijk last hebben van slaapstoornissen gerelateerd aan mondademhaling.
3. Gezichtsanalyse: Let op structurele veranderingen in het gezicht, zoals een smalle kaak, prominente boventanden, of een teruggetrokken kin. Deze kenmerken kunnen wijzen op chronisch open mond gedrag.
4. Spraak- en Voedingsproblemen: Observeer kinderen die moeite hebben met duidelijk spreken of die slordig eten. Dit kan een aanwijzing zijn dat de mondspieren niet goed functioneren door chronisch mondademen.
5. Diagnostische Tests: Als er een vermoeden is van open mond gedrag, kan doorverwijzing naar een specialist zoals een KNO-arts, tandarts, orthodontist of logopedist noodzakelijk zijn. Zij kunnen specifieke tests uitvoeren, zoals het controleren van de neusdoorgankelijkheid, de lipsealscore (de mate waarin een kind in staat is om de lippen gesloten te houden), en slaaponderzoek om de ademhalingspatronen tijdens de slaap te beoordelen.

Behandeling & interventies

Het behandelen van OMG vereist een multidisciplinaire aanpak waarbij verschillende professionals samenwerken om de beste zorg te bieden. Hier zijn enkele strategieën en behandelingsopties:

1. Medische behandeling: In gevallen waarin anatomische of medische problemen de oorzaak zijn, zoals vergrote amandelen of een afwijkend neustussenschot, kan een chirurgische ingreep nodig zijn. Een adenoïdectomie of tonsillectomie kan de luchtwegen vrijmaken en normale neusademhaling herstellen. Bij allergieën kan medicatie zoals antihistaminica of neussprays helpen om de neusverstopping te verminderen.
2. Gedragsmatige interventies: Gedragstherapie kan nuttig zijn om kinderen te helpen bij het afleren van mondademhaling en het bevorderen van neusademhaling. Dit kan omvatten het aanleren van specifieke ademhalingsoefeningen, het corrigeren van mondhouding, en het versterken van de mond- en tongspieren door logopedie.
3. Orthodontische behandeling: Voor kinderen met malocclusie of andere tandheelkundige problemen als gevolg van mondademhaling, kan orthodontische behandeling noodzakelijk zijn. Dit kan beugels of andere orthodontische apparaten omvatten om de kaak en tanden correct uit te lijnen en de mondademhaling te verminderen.
4. Educatie en voorlichting: Voor professionals in het onderwijs en kinderopvang is het belangrijk om ouders te informeren over de risico’s van open mond gedrag en hen aan te moedigen om eventuele problemen tijdig aan te pakken. Voorlichting kan ook gericht zijn op het promoten van gezonde ademhalingsgewoonten, zoals het beperken van de tijd die kinderen besteden aan duim- of speenzuigen, en het aanmoedigen van activiteiten die de mondspieren versterken.

De rol van verschillende professionals

Omdat OMG een breed scala aan gezondheids- en ontwikkelingsproblemen kan veroorzaken, is het essentieel dat verschillende professionals samenwerken om kinderen te helpen dit gedrag te corrigeren.

1. Onderwijzers en Kinderopvangmedewerkers: Deze professionals hebben vaak het eerste contact met kinderen gedurende de dag en kunnen een cruciale rol spelen in het identificeren van OMG. Door bewustzijn te creëren en ouders te informeren, kunnen ze bijdragen aan vroegtijdige interventie.
2. Tandartsen en Orthodontisten: Tandheelkundige professionals zijn vaak degenen die de gevolgen van OMG als eerste opmerken, zoals malocclusie of veranderingen in de gezichtsstructuur. Zij kunnen ouders doorverwijzen naar de juiste specialisten voor verdere behandeling.
3. Logopedisten: Logopedisten kunnen helpen bij het corrigeren van de spraak- en slikproblemen die vaak gepaard gaan met OMG. Door samen te werken met andere zorgverleners kunnen zij bijdragen aan een algehele verbetering van de mondfuncties.
4. Consultatiebureaus: Deze instellingen spelen een sleutelrol in de vroege ontwikkeling van kinderen. Door regelmatig onderzoek en monitoring kunnen ze OMG vroegtijdig identificeren en ouders doorverwijzen naar gespecialiseerde zorg.

De rol van Ademfysiologie bij Open Mond Gedrag
Als professional die werkt met kinderen, is het essentieel om een diepgaand begrip te hebben van ademfysiologie en de invloed van ademhaling op de fysieke, mentale, emotionele en spirituele gezondheid. Dit inzicht stelt u in staat om open mond gedrag effectief te herkennen, te begrijpen en te behandelen. Ademhaling is een fundamenteel proces dat vrijwel elk systeem in het lichaam beïnvloedt. Disfunctionele ademhaling, zoals mondademhaling, kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, waaronder tandheelkundige afwijkingen, gedragsproblemen, en zelfs veranderingen in de gezichtsstructuur.

Til uw expertise naar een hoger niveau

Wilt u uw kennis over ademfysiologie verder verdiepen en leren hoe u ademhalingsinterventies effectief kunt integreren in uw praktijk? Overweeg dan onze Online Leergang Ademfysiologie. Deze leergang biedt een uitgebreide en diepgaande verkenning van ademfysiologie, met praktische toepassingen die direct inzetbaar zijn in uw werk.

Wat u kunt verwachten:

• Een diepgaand begrip van ademfysiologie en de effecten ervan op het lichaam.
• Praktische interventies voor het corrigeren van disfunctionele ademhaling.
• Een evidence-based benadering met interactieve leerervaringen.

Introductieprijs: €875,- vrij van BTW

Lees hier meer over de leergang en meld u aan

Door deel te nemen aan deze leergang, kunt u uw professionele vaardigheden naar een hoger niveau tillen en een significant verschil maken in de gezondheid en het welzijn van de kinderen met wie u werkt.

Conclusie

Open mond gedrag is een wijdverspreid probleem dat vaak onopgemerkt blijft, maar ernstige gevolgen kan hebben voor de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. Door bewustzijn te creëren en vroegtijdig in te grijpen, kunnen professionals die met kinderen werken een significante impact hebben op het voorkomen van de negatieve effecten van OMG. Het is van vitaal belang dat deze professionals samenwerken, kennis delen en ouders ondersteunen in het nemen van de juiste stappen om de gezondheid en het welzijn van hun kinderen te waarborgen. Door een gezamenlijke inspanning kunnen we ervoor zorgen dat kinderen gezond ademen, groeien en zich optimaal ontwikkelen.